Combinatie van fotograferen en scannen

Dit is een bijzondere manier om foto's van een hemellichaam te maken.
Foto's worden op een normale film opgenomen, met een speciale ontwikkelfilm ontwikkeld (ongeveer zoals de zwart-wit polaroid foto's) en gedroogd. Daarna worden ze uitgelezen door een lichtstraaltje door de negatieven heen en weer te laten bewegen, net zoals je een boek leest. Lijn voor lijn, en van boven naar beneden. Die wisselende sterkte van de lichtstraal wordt omgezet in een signaal, dat naar de Aarde uitgezonden wordt. Daar wordt het op magneetbanden opgeslagen en omgezet in foto's.
Er waren verschillende redenen om hiervoor te kiezen.

Luna 3
De Luna 3 werd in 1959 door de Russen gelanceerd en om de Amerikanen af te troeven besloot men als eerste een foto van de achterkant van de Maan te maken. De voorkant was natuurlijk al heel bekend, maar dat is helaas de kant die we altijd zien. Die kant van de Maan is door de zwaartekracht aan de Aarde gekoppeld.
De Luna 3 was heel geavanceerd in 1959. Voor eerst lukte het om een ruimtevaartuig met behulp van gasraketjes in een bepaalde stand te zetten. Tot dan toe waren alle ruimtevaartuigen en capsules in een spin gebracht, waarbij ze net als een kogel om hun eigen as draaiden.
Hoewel het fotowerk van de Luna 3 ook met een vidicon gedaan zou kunnen zijn, was de techniek in 1959 nog niet zover om dat te doen. Het overseinen van de foto's ging nog analoog, waarbij de lichte en donkere delen in de negatieven omgezet werden in tonen met wisselende hoogten. Vroeger kon je op die manier ook weerkaarten en persfoto's ontvangen, die op de korte golf met facsimile apparatuur werden uitgezonden.

Lunar Orbiter
De toespraak van president Kennedy, om voor het eind van de zestiger jaren van de vorige eeuw een mens op de Maan te laten landen, had een heel strak maanprogramma tot gevolg. Astronauten leerden te wennen aan de ruimte in het Mercury programma, leerden koppelingen en duurvluchten maken in het Gemini programma en bereidden zich voor op de maanvlucht in het Apollo programma. Dat leidde in juli 1969 tot de eerste landing op de Maan door Neil Armstrong en Edwin Aldrin.
Parallel daaraan onderzochten de Amerikanen de Maan van dichtbij met de Rangers, de Surveyors, die zachte landingen maakten op de Maan en de Lunar Orbiters die heel gedetailleerde foto's van de Maan maakten.

Aan de eisen die gesteld werden kon alleen maar voldaan worden door een systeem dat met fotografische film werkte. De Lunar Orbiter vloog laag en snel over het maanoppervlak. Het gebruik van een vidicon met telelens was hierdoor niet mogelijk, want de tijd om opnamen te maken was gewoon tekort. Een scansysteem met hoge resolutie scande de negatieven met een fantastische resolutie. Verder werden de beelden digitaal overgestuurd, waardoor de kwaliteit erg goed bleef.
Het Lunar Orbiter project was heel succesvol. Alle vijf de vluchten zijn geslaagd en in totaal heeft men 99% van het maanoppervlak in kaart kunnen brengen. De missie liep van augustus 1966 tot in 1967.

Voor de liefhebbers is dit een heel bijzondere missie geweest. De opnamen zijn nog steeds fantastisch en bovendien is een groepje oud-NASA medewerkers bezig om de originele magneetbanden om te zetten naar de computer en daar de modernste fotobewerking programma's op los te laten. Dat wil wel zeggen dat die missies nog steeds leven onder de mensen:

http://www.nasa.gov/topics/moonmars/features/LOIRP/

http://www.lpi.usra.edu/resources/lunarorbiter/

foto: de krater Copernicus door de Lunar Orbiter
In tegenstelling tot de normale gang van zaken een "schuine"
opname.

Hans Walrecht

De complete Beelden uit de Ruimte" website is te vinden op http://www.hansonline.eu/