NES Houston

De Nasa Explorer Schools workshop op Johnson Space Center, Houston
(gemaakt voor Internet Explorer...)

Op zaterdagmorgen 16 juni 2007 troffen wij, Hans Tuinenburg, Marc Brouwer en Hans Walrecht elkaar in alle vroegte bij de Continental balie op Schiphol, voor een reis naar Houston in het kader van het Delta project (www.deltaopschool.nl).

Ons vliegtuig (767-200) kwam te laat en daarom vertrokken we pas 10.30 i.p.v. 9.50 uur.

We hadden schermpjes in de stoelruggen en vlogen over Engeland en Ierland, onder IJsland en Groenland, over Labrador, Oost van New York, op Dallas af. Dus het begin was de gewone New York route.
Na Dallas moesten we drie rondjes draaien omdat er onweer was boven het vliegveld van Houston. Daarna vlogen we nog westelijk en weer een rondje. Om 14.30 plaatselijke tijd landden we op Houston. Een uur te laat...

We hebben de Supershuttle gebeld voor de rit naar het hotel. Onze oorspronkelijke reservering was verlopen en we moesten een nieuwe hebben. We zouden net bij Starbuck een kop koffie gaan nemen toen er een chauffeur aanbood om ons te brengen. We vertrokken meteen (om 15.30) en hadden toch nog anderhalf uur nodig om bij het hotel te komen. Houston is erg uitgestrekt. Onderweg kwamen wij door downtown Houston met veel hoge kantoorgebouwen, maar het was moeilijk uit te maken wat het centrum was, zoals gewoonlijk in de USA.

Onze Marriott residence Inn is een hotel met appartementen. Een beetje zoals een motel. Ik zit op de bovenverdieping en heb een grote kamer, met bankstel, luie stoel, grote tv en een keukentje. Dat is het verschil met een motel.

’s Avonds zijn we nog naar het steakhouse "Perry's" geweest. Dat is erg dichtbij en erg goed. Obers die zichzelf voorstellen en zo...

Al om 7.00 plaatselijke tijd op om het internet even in orde te maken. Dat werkt goed. Na het ontbijt zagen we in de verte een bordje Avis. Dus we hebben even een Ford Taurus gehuurd. Er stonden alleen maar dikke auto's.

Het was niet zo duur. We zijn eerst om Clear Lake heen gereden. Wat foto’s genomen. Toen naar Space Center Houston. Wel aardig, veel Disney, om het zo maar te zeggen. Toen we daar aan het eten waren hebben brak er een enorm onweer uit boven het Center. Daarna zijn we met de auto downtown gegaan, 21 mijl verderop.

Wolkenkrabbers en wat regen. Wel indrukwekkend, maar een erg verlaten centrum. En het was nog wel de "historic town". Maar er was een baseball wedstrijd aan de gang in het naburige stadion. Dus misschien was het daardoor zo stil. In de Jacinto street begon het te regenen. In een pub hebben we toen maar een Guinness gepakt.. Na het luxe diner van gisteren hebben we nu een Mexicaan bezocht. Nou, dat was meteen de laatste keer ook.

Om 20.00 begon de bijeenkomst van de mensen van de NASA Explorer Schools. Over geld, badges, etc., allemaal onder leiding van Joan Sanders, die het erg interessant vond om Hollanders aan boord te hebben. 21.00 was het afgelopen. Daarna de Ford Taurus nog even teruggebracht, maar wel eerst even bij Shell getankt. Drie dollar per gallon. Avis rekent daar vijf voor....

maandag 18 juni
Half acht al op weg naar het Johnson Space Center. Ongelooflijk, maar op die tijd broeit het al.
Wij waren heel wat tijd kwijt om de badges voor elkaar te krijgen. De security is heel hoog, omdat er een vlucht (STS-117) aan de gang is. Wij hebben een rode badge, dat is voor "international". Wij worden extra in de gaten gehouden. Als we over de gang naar de WC moeten, kijkt er iemand in die gang.

Om 8.45 begon de dag in gebouw 17 met "welcome and remarks". De titel van de workshops van deze week is: "Ignating the flame of knowledge. Hierna kregen we een overview van de workshops deze week.

In hetzelfde gebouw 17 hebben we de "International Space Station & Space Shuttle Trainers gezien. Dat is een heel grote hal met allerlei mockups van de Shuttle en het ruimtestation. We kregen daar een heel goed verhaal bij van Patrick Buzzard. We hebben ook de mockup van de Orion gezien, het nieuwste ruimtevaartuig waarmee de Amerikanen naar het ruimtestation willen gaan, maar ook naar de Maan en uiteindelijk naar Mars. En wat is het? Gewoon weer een capsule. Geen vier meter doorsnee, zoals de Apollo, maar vijf. En er kunnen maximaal 5 mensen in. De capsule maakt deel uit van de Constellation Mission .

Veel van de techniek komt ook voort uit de Space Shuttle. De vaste brandstof boosters bijvoorbeeld. Ook is er een vrachtraket in de maak, zodat de Shuttle in 2010 uit dienst kan. De Orion vliegt in 2014. Na afloop werd er een groepsfoto gemaakt, waarbij de fotograaf wel 10 minuten met ons aan het schuiven was. Bovendien werden de mensen die voor de deur van de Shuttle werkten, naar binnen gestuurd. Het kostte tien minuten, maar dan heb je ook wat:

Voor de lunch gingen we naar een Rocket cafe met Lisa Brown, die ons begeleidt. Ik had spicy chicken en inderdaad.... Tijdens de lunch regende het heel hard, maar toen wij buiten kwamen scheen de zon en was er geen plas te zien.

’s Middags vertelde Patrick Buzzard uitgebreid over de toekomstplannen van NASA. Daarna maakten we een raket (met budget bewaking). Dit is iets dat je in de klas ook kunt doen. Patrick Buzzard noemde in zijn verhaal enkele sites:

We hebben aardig wat materiaal gekregen. De Amerikaanse collega’s vulden hierna op Internet een evaluatie in, die wij niet hoefden te doen. 17.30 waren we bij het hotel terug.

Om 18.30 gingen we op stap naar Galveston, een schiereiland voor de kust. Ralph Patterson reed ons in een huurwagen. Hij werkt in Cherokee, bij de Great Smokey Mountains, waar ik ook ooit eens ben geweest. Toeval? Het was nog 40 mijl ver, over de interstate 45. Het strand dat wij zagen was klein en vol zeewier. Het zeewater was behoorlijk warm. We keken op de Golf van Mexico uit. Terug gingen wat van de kust af. De bebouwing was daar wat ouder dan aan de kust. Er staan stenen en houten huizen (met varanda) die de hurricane van 1900 overleefd hebben.

Terug richting de Lake View Area hebben we in een seafood restaurant gegeten. Ik had pecan crusted snapper. Klinkt mooi, maar het is een baars van een centimeter of dertig, zoals ik later in een restaurant-aquarium zag. Aangezien de Budweiser nogal waterig was, vroeg ik om een ander biertje. De waitress noemde een aantal merken op. Zei me niets. Toen kwam zij even later met 6 kleine glaasjes aan, met elk een ander soort bier. Dat was lachen bij de Amerikanen!
Vanaf dat moment kreeg ik steeds de vraag "How was the bar?" Zo snel heb je dus een naam...

De Killian was nog de beste van de zes, maar ook niet super. Die heb ik toen maar besteld. Er was wat wind bij dat restaurant zodat we lekker buiten zaten. Dat was wel de enige keer, maar het gaf meteen een vakantiegevoel. We keken hier ook over de Golf van Mexico uit.
Even over onze collega’s: die zijn best wel aardig. Ze doen wat overdreven, maar dat is de aard van de beestjes. Er zijn collega’s van Hawaii, Nebraska, North en South Carolina, Texas en de Dakota’s.

Vandaag was het een drukke dag. We gingen meteen om 8.30 al naar het Neutral Buoyancy Laboratory, waar de astronauten alle handelingen die zij in de ruimte moeten verrichten, onder water moeten oefenen. Dat geeft een

redelijk realistisch beeld van het werk. Het NBL heeft een groot aantal duikers in dienst die de astronauten moeten assisteren en redden als het nodig is. Het bassin is 200 voet lang, 40 diep en zo’n 70 breed. Er gaat heel veel water in...

In het water liggen allerlei test materialen. De Shuttle, de Soyuz en delen van het ISS. Dit was heel interessant. Helaas mochten we niet naar binnen en moesten we door het glas fotograferen.

Het NBL is buiten het terrein van het Johnson Space Center (JSC) , een kwartier rijden ongeveer. Daarna gingen we weer terug naar Mission Control Centers.

De eerste Mission Control Room was die van het ISS (International Space Station), dat is dus de nieuwste. We boften ongelooflijk, want we waren net binnen toen de Shuttle (STS 117) loskoppelde van het ISS. Dat gaf extra spanning. Onvergetelijk. We waren ook gewaarschuwd om hierbij niet te flitsen, waaraan we ruimhartig gevolg gaven.

Daarna gingen we naar een historische plek: Mission Control uit de Apollo tijd. Deze ruimte was nog in gebruik tot 1992, dus het Shuttle tijdperk. Daarna is alle apparatuur weer vervangen zodat het geheel weer terug is in de tijd van de sixties. Wel heel apart. In de ruimte hangt ook nog een lijst met een spiegeltje uit de maanlander van Apollo 13. Dat was het enige dat de bemanning heeft gered uit de maanlander. Nu is het een bedankje aan de mensen van Mission Control, waarbij elke medewerker zichzelf kan zien: "This mirror, flown on Aquarius, LM-7 to the moon april 11-17 , 1970, returned by a greatful Apollo 13 crew to "reflect the image" of the people in Mission Control who got us back. James Lovell, John Swigert, Fred Haise".

Milt Heflin, "baas" van de Flight directors, die ons van alles vertelde was zelf flight director geweest van 20 missies. Hij kende ook Gene Kranz goed, die flight director was van o.a. Apollo 13. Hij prees het boek "Failure is not an option" aan, geschreven door Gene Kranz. Kijk, dat is nu nog eens een stevig motto.

Daarna gingen we naar de Mission Control van de Space Shuttle. We zagen mooie beelden van de Shuttle over Europa. Hij moet toen nog in de buurt van het ISS geweest zijn. Wel een bijzondere ervaring.

Terug in ons leslokaal kregen we een lezing van Ellen Baker (M.D.), die al een vlucht heeft gemaakt. Zij vertelde hoe zij astronaut was en vooral over de effecten van de ruimte op de mens. Ellen Baker was wat zakelijk. Ik heb astronauten wel wat warmer zien overkomen.

Tijd voor een lunch in het JSC cafe. Daar was ook een winkel bij, dus meteen even een NASA shirtje gekocht.

In de middag was er een goede lezing van Douglas Ming (Ph.D), die als plantdeskundige begon. Dus hij zocht uit hoe planten in de ruimte kunnen overleven en hoe zij de lucht kunnen zuiveren, bijvoorbeeld. Ook had hij experimenten gedaan met rood en blauw LED licht. De fotosynthese werkt het best bij rood licht. Blauw licht voorkomt echter dat planten te groot groeien. Dit is bijvoorbeeld te gebruiken voor een les, door te experimenteren met allerlei kleuren licht en bakjes moet proefplantjes (basilicum, tuinkers of rucola).

Doug Ming is ook een van de mensen die werken aan het marsonderzoek met de rovers Spirit en Opportunity. Doug bestuurt een van de wagentjes. De resultaten die hij liet zien waren fantastisch, want deze missie duurt al veel langer dan ooit is gepland. Er zijn vrij veel aanwijzingen die er op duiden dat er water op Mars heeft gestroomd.
(De Spirit is gefotografeerd door de Mars Global Surveyor: http://www.msss.com/mars_images/moc/2004/09/27/R1502643merA_0.5mA.gif )

Hierna kwam Matt Keil met een praktische les n.a.v. het verhaal van Doug. Je moest een installatie ontwerpen die voorziet in zuurstof maar ook kan recyclen. We konden ongeveer hetzelfde knutselmateriaal gebruiken als gisteren.
Het proces van ontwerpen en testen is heel goed bruikbaar in de klas.

Tot slot gingen we niet meteen de poort van JSC uit, maar keken eerst bij de raketten.
Buiten staan Little Joe, die gebruikt werd om de ontsnappingstoren van de Apollo capsule te testen. Ook staat er de Redstone met de Mercury capsule erop. Het klapstuk ligt echter binnen in een grote hangar: de Saturnus V raket. Ik weet dat die groot is, maar in werkelijkheid overtreft deze jongen alle verwachtingen.
Daarna terug naar het hotel. De airco van onze Dodge Van begint te weigeren, zodat het erg warm is, het laatste stuk.


Little Joe	De Redstone, die de eerste Amerikaan lanceerde

De Saturnus F-1, waarvan er 5 in de eerste trap van de Saturnus V raket zitten	Tel maar na...

In die lege ruimte zat de maanlander	De hele raket, 110 meter lang of hoog...

’s Morgens, bij het ontbijt vertelde Ralph dat hij een "new set of wheels" had. Een andere auto dus, want de airco van de Dodge was definitief kapot.
Eerst krijgen we een briefing in ons lokaal. Er ligt een envelop klaar van Milt Heflin, de flight director van gisteren. Hij had een boodschap voor ons, de "Enabler of dreams". Hij is "chief of the Flight director office". Leuk gebaar, met handgeschreven opdracht.

Om 8.00 gingen we op pad voor twee bezoeken. Eerst naar de Space Food System afdeling, waar nieuwe maaltijden worden getest en als proef worden gemaakt. De productie wordt door een bedrijf gedaan. Er zijn zo’n 200 verschillende maaltijden. Alles wordt gevriesdroogd en hermetisch afgesloten in een plastic zak. Door er later water in te spuiten ("rehydration") wordt het weer eetbaar. In de waterspuit zit een klep, zodat water niet terugstroomt. In de Shuttle hebben ze ook een speciaal apparaat dat voor het water zorgt. Onderin zit een verwarming om de maaltijden op te warmen. Niet te heet, want dat levert gevaar op. Op elke zak zit een stukje velcro , waarmee het bevestigd kan worden. De Shuttle en ISS zitten vol plaatsen waar dat kan. Koffie is er in verschillende soorten, decaf, met en zonder melk, enz. Dus zo kom je al op een flink stel zakjes. Men is nu bezig om de "shelf-life" tot 5 jaar te vergroten, want zo lang moet het voedsel bewaard kunnen worden.

De astronauten klagen vaak over de smaak van het voedsel. Maar omdat je het uit een zak in je mond knijpt, ruik je het niet. Dat scheelt. Bovendien hebben de astronauten de eerste dagen in de ruimte een "Charlie Brown" face, omdat het bloed naar boven stroomt. Dat drukt ook hun neus dicht.

Hierna gingen we naar het Neuroscience & Exercise Physiology Lab, waar proeven met oriëntatie werden gedaan. Dus je evenwichtsgevoel. Dat is behoorlijk te foppen met een centrifuge, die tot 500 graden per seconde kan draaien.

Die oriëntatie kan er ook voor zorgen dat je gemakkelijk valt. Men heeft uitgezocht dat je tot 4 graden uit je evenwicht bijstuurt met je enkels. Bij meer dan 4 graden gaan je heupen vanzelf naar achteren. Als het nog meer is, ga je in de valrichting lopen. Om dat te testen kan men een voetplatform bewegen, maar ook de omhulling, zodat je al bijna gaat vallen zonder dat je het merkt. Voor dit soort ongemakken kun je trainen. Het was een interessante rondleiding.

In het middag programma vertelde Sean Roden (M.D.) in echt Texaans over de "Effects of Spaceflight on Human Physiology". Zijn achtergrond was prachtig. Geboren in een Texaans dorp van 5 huizen, hekel aan school en uiteindelijk na veel omzwervingen NASA Flight Surgeon. Hij hield een heel interessant verhaal over de effecten van ruimtevluchten op het astronauten lichaam (botverlies, veranderende bloedvaten en spierverlies).

Hierna vertelden Barbara Tharp en Michael Vu van de NSBRI over proefjes met gewrichten, botten en bloed. Ik heb daar heel wat materiaal van mee gekregen.

Hierna nog even met Lisa Roberts naar het Space Center Houston om het boek "Failure is not an option" van Gene Kranz te kopen. Milt Heflin vond dat echt een aanrader.

Het avondeten was redelijk vroeg, vanwege de film. We hebben in een dichtbijgelegen snelrestaurant een redelijk goede Texaanse portie gegeten. Daarna weer naar gebouw 30, Mission Control. Dit gebouw heeft geen ramen, om het "hurricane proof" te maken. In de historische control room hebben we de film "Apollo 13" bekeken. Dat was echt een ervaring. Vluchtleider van Apollo 13 was Gene Kranz.

Hierna nog een koffie bij Starbuck’s. Vandaag toch wel weer gelachen met de Amerikanen. Ze hebben echt wel subtiele humor (anders dan op de tv). En het zijn niet alleen de Texanen waarmee je grappen kunt maken.

De dag begint met een briefing. De dag staat in het teken van leven en werken in de ruimte, en de problemen die daarbij ontstaan. Dan gaan we naar de Space Suit Presentation. Over de pakken van vroeger, van nu en hoe ze zijn opgebouwd. We konden ook de ruimtepakhandschoenen passen en die zijn behoorlijk zwaar. Ze zijn ook erg stug. De pakken bestaan uit wel zo'n twintig verschillende lagen.

Hierna bezochten we het Water Reclamation System. Wat een mens per dag drinkt en uitscheidt. Ook zagen we de opstellingen om weer drinkwater terug te winnen en wat de verschillen waren tussen de Russische en Amerikaanse installaties. In de toekomst, met vluchten naar de Maan en Mars moet men heel zuinig met water omgaan.

In de Air Revitalization Technology Facility konden we zien hoe de lucht gezuiverd kon worden van CO2 en hoe je zuurstof zou kunnen maken aan boord van een ruimtevaartuig. Een van de hermetisch afgesloten experiment kamers werd ooit gebruikt om tarwe te laten groeien om zodoende zuurstof te maken. Een geleerde heeft in die ruimte 15 dagen geleefd. Door het licht te variëren kon de zuurstof opbrengst geregeld worden. Dit kostte echter veel elektrische energie (25 KWh) en daardoor moest er gekoeld worden met airco’s. Moderne processen leveren bijvoorbeeld waterstof of methaan op. Dit kan weer als (raket) brandstof dienen. De geleerde heeft het wel overleefd, trouwens...

De middag begon met een presentatie van Liz Warren (PhD), Deputy Project Scientist for Artificial Gravity. Deze lezing ging over de effecten van zero gravity op het lichaam.

Hierna gaf Lisa Roberts wat praktijk over proefjes die je in de klas kunt doen. Ruimtevaarders hebben de eerste dagen in zero g een dik gezicht en dunne benen. Charlie Brown face and chicken legs. Dat kun je op aarde nabootsen.
Meet eerst de omtrek van je hoofd, nek en kuit. Markeer de meetplek desnoods en maak eventueel ook een foto van het gezicht. Noteer de gegevens. Dan gaat het proefkonijn met de rug op de grond liggen en de benen tegen een tafel of muur. Meet na 5 minuten dezelfde delen nog eens en eventueel na 10 minuten. Je merkt dan dat hoofd en hals dikker zijn geworden en de kuit dunner. Maak eventueel een tweede foto van het hoofd.

Zij had ook een setje van ongeveer $ 30,-- waarmee je een containtertje ter grootte van een jampotje vacuüm kon trekken. De pomp was een injectiespuit en twee kleppen. Zij had op een marshmellow een gezicht getekend van ‘Fred’. Bij minder luchtdruk werd het hoofd van Fred dikker.

De laatste proef was: maak een ruimtepak. Een opgeblazen ballon moest op een zodanige manier verpakt worden dat hij een "punch"doorstond. (simulatie van een micrometeoriet). Nodig: waspapier, keukenfolie, ballon, 1 krantenpagina en alu-folie.

De test bestond uit een kartonnen koker die op de ballon werd geplaatst, waarna de "punch" geleid door de koker op de ballon kwam. (Zo'n punch wordt wel gebruikt om een putje in metaal te slaan, voordat je gaat boren -op die manier kan de boor niet "weglopen"). Sommige sprongen, sommige niet.Hierna is het natuurlijk interessant om de ballonnen open te knippen en te kijken waarom sommige wel kapot gingen. Lisa gaf ook nog enkele sites waar filmmateriaal te downloaden is.

’s Avonds gingen we naar het restaurant Pappadeaux. Daar hadden we ons groepsdiner en ik heb van Ralph een stukje alligator gekregen. Smaakt een beetje naar kip. Maar dat doet alles wat geen rood vlees is. Ook al omdat het in breadcrumps is gebakken. Even later kreeg ik mijn Cajun chicken, ook in breadcrumps. Chicken nooit gezien...

We lieten ons door Ralph nog even naar de Kemah boardwalk aan de overkant van het kanaal brengen. Dat was dichtbij, maar een stuk omrijden. Gezellig. Kermis restaurants en een live blues band, met een soort Jerry Lee Lewis achtige zanger achter de piano. Die band was nog goed ook. Om half elf Ralph gebeld en zijn voicemail stond aan. Dus via Lisa Ralph geregeld en om 11.00 kwam hij ons afhalen. Kemah ging toen al dicht.

Dit was een super morgen. Joan haalde ons op met haar New Beetle. Volgens haar kwam dit dicht bij een ruimtevlucht: rocky and little space.

We gingen eerst naar de Shuttle Engineering Simulators, waar ik in de simulator de remote arm van het spacestation mocht bedienen. Dat doe je met een trek-duw-heen-en-weer pookje en een joystick, want de arm bestaat uit diverse delen. Op een aantal schermen was alles goed te zien. Echt heel gaaf.

Daarna gingen we naar de Jake Garn Training Facility. Hier waren we in de Shuttle Motion Simulator. De echte Shuttle simulator dus, voor het vliegwerk. De simulator zag er al erg gebruikt uit. Daarna zagen we de simulators voor het Space station ISS. De hal stond er vol mee. Ook allerlei computers om de simulators te kunnen volgen (kijken wat de mensen doen), maar ook voor het ontwikkelen van simulatie software.

Tot slot heb ik in de T-38 trainer simulator gevlogen. Dit vliegtuig wordt gebruikt voor het vervoer van astronauten, die er meteen hun vliegvaardigheid mee op peil houden. Deze simulator is honderd keer mooier dan Flight Simulator van MS. Terug in het leslokaal kregen we de foto is maandag is gemaakt. Het resultaat is heel mooi en de foto heeft een officieel NASA nummer.

We kregen nog wat lesmateriaal en namen toen afscheid van iedereen. Dat is toch wel weer wat, na zo’n week. We namen extra afscheid van Lisa White, die ons de hele week heeft begeleid. Gisteravond heeft zij al een paar flessen wijn van ons gekregen.
Lisa reist het hele jaar door 8 staten, van Texas recht omhoog. Dus Michigan, Nebraska, etc. Die staten horen bij het werk als NASA educator dat vanuit Houston wordt geregeld. Soms is zij drie weken op weg.

's Middags hebben we de auto opgehaald bij Avis, die we al via internet hadden besteld. Het was een Ford Focus, nog geen 30 dollar, maar wij hebben er een "waiver" bij genomen. "s Middags naar het Armand Bayou Nature Center. We hoopten dat daar een restaurant was. Niet dus. Dus een beetje hongerig gingen wij de bush in. Op de loopsteigers (voor als het hoog water is) kwamen wij reusachtige spinnen tegen, ruim drie keer zo groot als een kruisspin en met poten erbij kwamen ze wel in de buurt van een bierviltje. In de bush besloot ik om een stok te nemen om daarmee de spinnenwebben weg te slaan. De webben kwamen soms terug en de draden waren heel kleverig. Een keer kwam het web met een spin erin compleet terug en wel op mijn mond…. Yagh!

Daarna was het de beurt aan Hans en Mark om die rol over te nemen. Tegelijkertijd moesten wij doorlopen want als je stilstond was je omgeven met muggen. We hebben op die tocht enkele herten vlakbij gezien. De beloofde alligators hebben we echter nooit gezien. Terug gingen over een prairiegebied. Dit was wel een tocht om verjaardagen mee op te luisteren...

Hierna snel een Kentucky Fried Chicken in om een pizza te nemen. Daarna op weg naar de kust om de USS Texas te zien. Dat is een battleship uit 1914, dat ook meegedaan heeft met slagen in de Pacific en de landing in Normandië. Het schip zou na de Tweede Wereldoorlog gesloopt worden, maar de bevolking van Texas wist dat te voorkomen en zodoende werd de Texas het eerste museum oorlogsschip.
's Avonds hebben wij in JB's pizzarestaurant gegeten. Dat is gigantisch en hangt vol flatscreens en snelle serveersters.

Zaterdag 23 juni gingen we met onze auto op weg naar het vliegveld.
Dit was uiteindelijk goedkoper dan de Super Shuttle. Auto gedropt, vliegveld op, vlucht vertraagd, veel te dure winkels gezien en toen gestart. Bij de start was er regen, dikke bewolking en zelfs een bliksemflits nabij.

Boven de Carolina's waren veel meren te zien, die vooral duidelijk werden als je ze in tegenlicht zag. Daarna werd het donker. De lichtjes van de stad Halifax waren heel mooi om te zien. Bij Newfoundland werd de vlucht wel erg "rocky". Wij zaten achterin de 767 en dan zit je wel te schudden. Het vliegtuig was even bits & pieces.
Daarna werd het weer rustig. Om ongeveer 9.00 zondagmorgen landden we veilig op Schiphol.

We hebben een interessante week gehad en Marc en Hans waren zeerzeker good company!

Hieronder staat een aantal educatieve links. Er volgen er nog meer, "so, stay tuned".

Wij kregen verschillende "Educational Briefs" van NASA (voor Educators). Die zijn ook op Internet te vinden:

brochure	titel	grades *
EB-2003-06-120-HQ	Exploring Mars	5-12
EB-1999-03-001-GRC	Microgravity: Fall into Mathematics	5-12
EG-1997-08-110-HQ	Microgravity (170 pagina's)	5-12
---	Planetary Geology (~ 230 pagina's) A teacher's Guide with Activities in Physical and Earth Sciences. http://teacherlink.ed.usu.edu/tlnasa/units/PlanetaryGeology/PlanetaryGeology.pdf	5-college
LS-2002-12-003-HQ	Exploring Earth from Space (With International Space Station (ISS) EarthKAM Photography http://earthkam.ucsd.edu/public/images/pdf/Earthkam_Guide.pdf	5-12
EP-2002-02-365-HQ	Educational Materials Catalog http://www.grc.nasa.gov/WWW/OEP/girlscouts/images/CORE.Catalog.pdf	K-university
EG-1999-02-115-HQ	Space food and nutrition http://www1.jsc.nasa.gov/er/seh/Space_Food_and_Nutrition.pdf	K-8
EB-2002-09-011-KSC	The Effects of Space Flight on the Human Vestibular System http://weboflife.nasa.gov/pdf/vbrief.pdf	7-post doct.
---	Suited for Spacewalking http://www.nasa.gov/audience/foreducators/topnav/materials/listbytype/Suited_for_Spacewalking_Educator_Guide.html	5-12

*) K = Kindergarten, ofwel groep 1 en 2 grade 5 is groep 7, dus tel er gewoon 2 bij op.

Als je de brochure nummers in Google tikt, komt er wel een site waar je de brochures kunt bestellen of downloaden. Bijvoorbeeld op de site "Educational Briefs from NASA" op http://teacherlink.ed.usu.edu/tlnasa/briefs/index.html

Een aantal van de Amerikaanse collega's heeft links verzameld en voorzien van commentaar. Teacher Links laat dit overzicht zien.

Wil je het ruimtestation ISS met het blote oog zien overkomen? Probeer dan deze links:

We kregen twee CD's met een korte toespraak van Barbara Morgan, astronaut en lerares. Zij vliegt in augustus met STS-118.
Ik heb de originele MPEG files van de CD's iets ingekort, want de helft bestond uit "zwart" en opgeslagen als .WMV bestand. Er zijn twee versies (uiteraard in het Engels):


De trainer voor de remote arm op het ISS	De echte Space Shuttle "motion" trainer

Lijkt op een flight simulator, maar net iets anders	Het vierde kastje is van Barbara Morgan, die vertrekt met STS-118

Titel	ISBN
Food and Fitness	1-888997-49-4
Sleep and Daily Rhyths	1-888997-41-9
Muscles and bones	1-888997-43-5


De Ford Taurus Let op de Shuttle linksboven en de lonely cowboy	Space Center Houston


Gebouw 30; Mission Control Centers met Marc en onze rijdende koelkast	ISS Mission Control - undocking...


Houston, we have a problem...	Milt Heflin met een inspirerend betoog


Het Space Food System	Aardbeien (gevriesdroogd) en koekjes

Yum, yum


Apollo 13 in de originele Mission Control...	...onvergetelijk!

Mission Control Centers bij schemering


De Space Suit afdeling	Een ruimtehandschoen is zwaar

Zoveel laagjes...


Charlie (de grote tank) bevat net zoveel water als ons lichaam	Air Revitalization Technology Facility


Lisa onderwerpt ons "ruimtepak" aan de ultieme proef	Ons team: Jennifer Beccara, Lisa Brown, Lisa Roberts en Joan Sanders


Onze gids is belangrijk: hij is de baas van de Space Shuttle motion trainer!	De T-38 trainer; astronauten houden met de T-38 hun vliegvaardigheid bij en reizen ermee van A naar B


Een van de honderden spinnen; het kleintje zal wel een mannetje zijn. Lijkt me spannend....	Waar zijn de alligators?


Pappadeaux	De bluesband