Naar Mars

Al heel lang is de mens geboeid door de planeet Mars. Het is een duidelijk rode planeet als je hem 's avonds aan de hemel ziet staan. Omdat hij zo rood is, werd hij al door de Romeinen 'Mars' genoemd, naar de God van de oorlog. En je weet het: in oorlogen vloeit altijd veel bloed, bloed is rood en zodoende komt deze rode planeet dus aan zijn naam.
Maar nu is er nog iets vreemds aan de hand. Toen de sterrenkundigen sterkere kijkers gingen gebruiken, zagen ze vreemde dingen op Mars.
Wat is namelijk het geval? Op Mars komt af en toe ijs voor. Het is wel een heel dun laagje, maar toch is het ijs. Koolzuurijs om precies te zijn. Dat is hetzelfde spul dat ze gebruiken om 'rook' te maken in de Disco.
Verder komen er in de atmosfeer van Mars hele dunne wolken voor en bovendien zijn er af en toe stofwolken, waardoor je het oppervlak van Mars niet meer kunt zien. Door al die verschijnselen heeft het oppervlak van Mars soms donkere vlekken, dan weer lichte.
Met hun sterkere kijkers zagen de sterrenkundigen af en toe ook lijntjes lopen tussen de verschillende vlekken op Mars. Dat was eigenlijk gezichtsbedrog, maar dat wisten ze toen nog niet.

Marsmannetjes
De Italiaanse sterrenkundige Giovanni Schiaparelli was de eerste die lijntjes op Mars zag. Ook dat was eigenlijk gezichtsbedrog, maar dat wist hij in het begin zelf ook niet. Hij noemde de lijntjes 'canali'. Kanalen dus. Hij bedacht er meteen een heel verhaal bij. De vlekken op Mars, die soms donker waren en soms weer niet, waren volgens hem eigenlijk door Marswezens bebouwde akkers. De kanalen dienden er natuurlijk voor, om water naar die gebieden te brengen. De eerste verhalen over Marsmannetjes waren geboren!
Die verhalen bleven, ook toen men al lang in de gaten had, dat het allemaal gezichtsbedrog was. In 1938 was nog heel Amerika in rep en roer door een hoorspel op de radio, 'War of the Worlds' waarin wezens van Mars de Aarde veroverden.
Toen de ruimtevaart eenmaal in 1957 begonnen was, maakten de geleerden al heel gauw plannen om Mars eens van dichtbij te bekijken.

Mariner
In 1964 werd de Mariner 4 gelanceerd. Dat was de eerste in een hele serie. Alle Mariners hadden vier zonnepanelen om voor hun elektriciteit te zorgen en verder hadden ze behalve veel instrumenten ook camera's aan boord.
Dat waren eigenlijk televisiecamera's. De opnamen werden op een band geregistreerd. De opname's die in enkele seconden op de band stonden, werden daarna overgeseind naar de Aarde. Dat ging heel langzaam en duurde ongeveer 9 uur per foto. De Mariner 4 was voor die tijd zóver van de Aarde verwijderd, dat het overseinen langzaam moest gebeuren, want de piepjes die door dit ruimtescheepje werden uitgezonden waren op Aarde bijna niet meer te horen.De apparatuur om deze signalen was ook nog niet zo goed als tegenwoordig.
Uiteindelijk werden er 21 foto's gemaakt. Een hele prestatie voor die tijd!
Daarna kwamen de Mariners 6 en 7. De werden in 1969 gelanceerd. Waarom twee tegelijk? Nou, als er één lancering zou mislukken, dan zou er toch nog een ruimtevaartuigje naar Mars kunnen gaan. Het zou wel heel toevallig zijn als ze allebei kapot zouden gaan. Geen gek idee he?
De techniek was in 1969 al een beetje verder en er konden meer en mooiere foto's gemaakt worden.
Dat idee van twee ruimtevaartuigjes, of sondes zoals ze eigenlijk worden genoemd, kwam in 1971 goed van pas, want Mariner 8 viel letterlijk in het water. Het water van de Oceaan om precies te zijn. Mariner 9 kwam op 14 november 1971 bij Mars aan.

Om Mars
Mariner 9 deed ook iets bijzonders. Alle vorige Mariners waren langs Mars 'gevlogen'. Ze scheerden er langs, maakten snel foto's en verdwenen dan verder in de ruimte.
Mariner 9 werd in een baan om Mars gebracht en kon zo in bijna een jaar tijd meer dan 7000 foto's nemen van het oppervlak van de planeet Mars. Met al die foto's kon een goede kaart van Mars worden gemaakt.
Waarom stopt zo'n sonde nu met zijn werk? Dat is toch zonde? Wel, je moet weten, dat een sonde zoals de Mariner 9 steeds naar Mars gericht moest worden. Ze draaien om een bolvormige planeet en daarom moeten de camera's, en dus de hele sonde, steeds verdraaid worden. Dat draaien gaat met gas, dat door kleine straalpijpjes stroomt. Dat gas nu is na verloop van tijd op en dan kan de sonde niet meer gericht worden.
De geleerden hadden nu goede kaarten van het oppervlak van Mars, maar nog steeds wisten ze niet of er nu wel leven was op Mars of niet.

Viking
In 1975 werden twee bijzondere vluchten naar Mars gemaakt. Op een grote Titan raket werden de Viking 1 en de Viking 2 gelanceerd. Elke Viking bestond uit een sonde zoals de Mariner, maar onderaan elke sonde zat een grote capsule met een Marslander. Zo'n Marslander was ongeveer zo groot als een klein autootje.
Het Mariner gedeelte zou rondjes cirkelen om Mars. In het Engels heet dat een 'orbiter'. De landers zouden afdalen naar het oppervlak van Mars. Na aankomst van de beide Vikings zouden de orbiters een maand lang foto's maken om een goede landingsplek te kunnen uitzoeken. Die foto's werden op Aarde heel goed bestudeerd. Uiteindelijk haden de geleerden een paar tamelijk vlakke gebieden uitgezocht. Toch bleken die gebieden nog vol grote rotsblokken te liggen.
Mars heeft een atmosfeer. De luchtdruk is wel 1000 keer lager dan op Aarde, maar het is toch een atmosfeer. De capsules met de landers werden eerst door veren van de orbiters gestoten, en daarna doken ze de dunne atmosfeer van Mars binnen. De capsules werden daardoor wel 1500 graden heet. Dat is nog heter dan het in de pottebakkersoven op school is! De atmosfeer remde de capsules echter behoorlijk af en dat was nu juist de bedoeling. Op het laatst waren ze zover afgeremd, dat het hitteschild van de capsule afgeworpen kon worden. Daarna kwam er een parachute tevoorschijn en die remde de landers op het laatste stuk af. Op het allerlaatst werden ook de parachutes afgeworpen, want het laatste stukje van de landing werd afgeremd door raketmotortjes aan boord van de landers. Want de landers moesten foto's maken, en dat gaat nu eenmaal niet erg goed als er een parachute over de camera's heen ligt.
Die camera's hebben heel veel foto's gemaakt. Wist je trouwens dat het wel 20 minuten duurt voordat een foto die op Mars is uitgezonden, op Aarde terecht komt?
De foto's van de Marslanders werden per twee tegelijk gemaakt door camera's die een meter uit elkaar stonden. De foto's die je dan krijgt, zijn stereofoto's. Misschien ken je de plaatjes van de Viewmaster wel. Dat zijn van die kijkertjes die je diepte laten zien.
Met behulp van die stereofoto's konden de geleerden heel nauwkeurig een graafarmpje aan boord van de Vikings laten werken. Ze groeven op afstand beetjes Mars grond op. Die beetjes grond werden in een trechtertje aan boord van de Vikings leeggeschud. Daarna werden er aan boord proeven mee gedaan.

 

Wagentjes op Mars
Na het Viking project heeft NASA een aantal malen pech gehad met de onbemande vaartuigen. In 1997 landde echter met succes een ruimtevaartuigje op Mars, de "Mars Pathfinder". Het "moederschip" werd afgeremd door een hitteschild, daarna een parachute en op het laatste moment stuiterde het over het Marsoppervlak, ingepakt in een aantal airbags. Na de veilige landing klapte het ruimtevaartuigje open en reed de "Soyourner", het wagentje van een loopplank naar het Marsoppervlak.

Dat kunstje werd in 2004 herhaald door een grotere uitvoering van een te vergelijken project. Hiernaast op de foto zie je de Soyourner en een van de grotere Mars wagentjes. Op 3 januari 2004 landde de "Spirit" en op 25 januari de "Opportunity". De wagentjes reden een flink eind van het moederstation af en namen heel veel foto's, net als het moederstation trouwens:

Op deze site: http://origin.mars5.jpl.nasa.gov/gallery/press/ zijn heel veel foto's te vinden die door de beide landers en hun wagentjes zijn gemaakt.

Wat heeft men ontdekt?
De bedoeling was, om te kijken of er leven op Mars is. En dan bedoelen we: leven zoals bijvoorbeeld bacteriën.Sommige proeven deden geloven of er wel leven was, maar uit weer andere proeven bleek dat het niet zo was.
Nu was het ook een droog en kaal gebied waar de beide Vikings op geland zijn. Als je iets op Aarde laat landen en het apparaat komt in de woestijn terecht, zou je ook niet veel leven vinden!
Toch zijn we wel andere zaken van Mars te weten gekomen. Er is wind. Soms zoveel, dat er grote stofwolken ontstaan, die het oppervlak van Mars een beetje verduisteren. Ook ligt er af en toe een heel klein laagje ijs op de stenen die overal op Mars verspreid liggen. Zoiets als bij ons in de winter na een mistige nacht. De atmosfeer van Mars is stoffig. De lucht ziet altijd een beetje roodachtig. Het landschap verandert af en toe. Dat komt door de wind op Mars, die toch nog wel zoveel kracht heeft dat bijvoorbeeld zand verplaatst kan worden.
Er zijn heel veel aanwijzingen dat er ooit water op Mars heeft gestroomd en men heeft hoop dat er onder het oppervlak van Mars water voorkomt.

Je zou denken dat al het onderzoek aan Mars een Amerikaanse bezigheid is geweest. Dat is niet zo. De Russen hebben ook een aantal sondes naar Mars gestuurd, maar hadden nooit zoveel succes. Een aantal jaren geleden hadden de Russen twee sondes naar een van de Marsmanen, Phobos, gestuurd. Die moesten vlak boven de maantjes gaan zweven om zo proeven te doen. Helaas is dat mislukt, want beide sondes raakten onbestuurbaar.

index onderwerpenTerug naar de onderwerpen

 

(c) 1996 - 2005