Deel 5a. De wederopbouw

(foto: aankomst van de bevrijders op 8 mei 1945, bij het oude raadhuis aan de Kerkgracht).

Als de vrede komt is Den Helder een zwaar verminkte stad. Er zijn bijna 2000 woningen verwoest of onherstelbaar beschadigd, ongeveer 20% van het totaal aantal woningen. Het aantal huizen, dat niet direct bewoonbaar was maar wel Op korte termijn bewoonbaar te maken, is ongeveer even groot. Het lijstje hieronder laat duidelijk zien hoe zwaar beschadigd de stad uit de oorlog tevoorschijn kwam:

In 1945 houdt iedereen zich bezig met de vraag of de marine weer naar Den Helder zal terugkeren. Als dat niet het geval zal zijn dan is de stad ten dode opgeschreven, maar als de marine terugkomt, gaat de stad een grote bloei tegemoet, want het is te verwachten dat de marine groter zal worden dan voor de oorlog.
Maar de haven is nog niet gereed om de marine weer te ontvangen. Er liggen verschillende wrakken en op de werf werkt nog slechts een fractie van de vooroorlogse bezetting. Verder is er geen geregelde treinverbinding, de passagiers worden met een goederentrein vervoerd (als er tenminste een goederentrein rijdt) en dat is niet iedere dag. Op 2 augustus 1945 komt er weer een dagelijkse verbinding. (foto: Het oude station)

Voor de geëvacueerden was het niet gemakkelijk weer meteen terug te keren: iedereen die de stad binnen wilde komen had een geldig blauwe "Ausweis" nodig en er waren geen woningen. Een vijfde van de woonruimte was verloren gegaan en vele huizen moesten gerepareerd worden. In de eerste maanden na de bevrijding werden 60 tot 70 huizen per week in orde gemaakt.
Bij de bevrijding van Den Helder bedroeg het aantal inwoners ongeveer 9.000, nog geen kwart van de bevolking van voor de oorlog.
Twee maanden later, op 30 juni was het inwonersaantal al tot 16.000 gestegen en aan het einde van dat jaar al weer tot 25.000.
Maar het gemeentebestuur moest rekening houden met een mogelijke terugkeer van de marine en reserveerde daarom een aantal woningen voor de marine.

Het eerste gunstige teken lijkt komen als op 17 mei 1945 de marinewerf weer in gebruik wordt genomen: Engelse mijnenvegers worden in onze haven gedokt. Op 2 oktober van dat jaar valt een belangrijke beslissing: het Koninklijk Instituut voor de Marine zal in Den Helder blijven.
In de loop van 1948 komen ook andere marine-instellingen weer naar Den Helder terug. In dat jaar komt ook wederopbouwplan is van Den Helder aan de orde. Alle plannen: de opruiming van het puin, het slopen van bouwvallen en kazematten, de wederopbouw van oude Helder en de bebouwing van de Kanaalweg, evenals het bouwplan "Centrum" waaronder het verplaatsen van het spoorwegstation, worden aangenomen.
(foto: Het monument staat er nog, maar daarachter is Oude Helder door "de bezetter" vernield).

De huizenbouw wordt door de gemeente met grote voortvarendheid ter hand genomen, maar het lukt toch niet het in 1945 opgestelde schema aan te houden; slechts 20 à 30 procent van het aantal geplande huizen komt gereed. In 1947 is het nog steeds hetzelfde beeld: het is moeilijk huizen gebouwd te krijgen, zodat in dat jaar de raad (als noodmaatregel) besluit tot de aankoop van vijftig houten woningen, zogenaamde "Oostenrijkse" woningen, voor het bedrag van 1 miljoen gulden (o.a. Huisduinen).

Op 29 juni komt het bericht dat de hele marine naar onze stad terugkeert. Nu kan men ernst maken met de uitbreidingsplannen. Deze plannen worden op een wederopbouwtentoonstelling aan de bevolking voorgelegd. Bij het maken en uitwerken van de plannen wordt aangestuurd op een stad die ongeveer 60.000 mensen kan herbergen. Op het tijdstip van de tentoonstelling - oktober 1948- wonen er in Den Helder ruim 33.000 inwoners. Er waren toen al plannen voor 1100 woningen in meer of minder vergevorderde staat van voorbereiding.
Binnen de stadsomwalling (de Linie) is geen plaats meer; de grens voor het aantal bewoners is ongeveer 35.000. Er zou dus een nieuwe stad moeten komen en dit wordt Nieuw Den Helder; een heel nieuwe woonwijk, die voorlopig nog niet één geheel met de oude stad zou vormen.

(foto: Nieuw Den Helder ten westen van de Jan Verfailleweg).

Moeilijke woorden:

geëvacueerden: mensen die tijdelijk ergens anders moeten wonen omdat hun stad in oorlog is (maar het kan ook zijn omdat hun huis door een overstroming is getroffen).
Ausweis: een papier met pasfoto dat je in de Tweede Wereldoorlog nodig had om te bewijzen wie je was. Een soort paspoort dus.

Terug

Verder

www.hansonline.eu/den_helder