De geschiedenis van Den Helder begint natuurlijk eerder dan in 1800, zoals op het omslag staat geschreven. Het zou echter een heel dik boek worden wanneer de hele geschiedenis uitgebreid werd opgeschreven.
Om toch een indruk te geven van wat er allemaal in Den Helder is gebeurt, begint dit verhaal met een kort overzicht van de geschiedenis vanaf het begin dat er iets over Den Helder bekend werd.
Na dit overzicht gaan we wat dieper in op de geschiedenis van Den Helder vanaf 1800. Het leven voor de mensen in Den Helder verandert dan erg snel. Het kleine dorpje wordt een grote stad.

De geschiedenis van Den Helder begint ongeveer 500 jaar geleden. Omstreeks 1500 bouwden mensen de eerste huizen op een plek die nu even ten noorden van Oud Den Helder in de zee ligt. Dit gehuchtje werd "Die Heldere buyrt" genoemd. Deze mensen leefden van de visserij op de Noordzee en de Zuiderzee. De Zuiderzee heet nu IJsselmeer.

Nog geen 70 jaar later was er van deze plek niets meer terug te vinden. De huizen waren helemaal door de zee overspoeld. In het jaar 1570 stak er een hevige storm op die een grote stormvloed veroorzaakte. Het hele gebied werd overstroomd door de zee. Deze stormvloed wordt de Allerheiligenvloed genoemd omdat het plaatsvond op 1 november, de dag dat door de Rooms Katholieke kerk het feest ter verering van alle heiligen wordt gevierd.

Door dezelfde stormvloed werd ook het dichtbij gelegen dorp Huisduinen weggespoeld. Huisduinen is al veel ouder dan Den Helder. Daar werden de eerste boerderijtjes al gebouwd omstreeks 745. Dat is al 1250 jaar geleden.
De mensen leefden toen voornamelijk van akkerbouw en veeteelt. Het lag toen net als Die Heldere Buyrt op een eilandje van zand. Na de ramp van 1570 werden de dorpen op nieuwe droge plekken weer opgebouwd.
Het nieuwe Heldere Buyrt kwam toen te liggen op de plaats die we nu Oud Den Helder noemen. Dit is de plaats van waaruit Den Helder steeds groter is geworden.

Op Huisduinen woonden veel belangrijke mensen. Zo woonden er de walvisvaarders en kapiteins van de koopvaardijschepen die hun schepen daar voor anker hadden liggen. Daar woonden ook de mensen die het gebied bestuurden. Dat zijn de mensen die wij nu het gemeentebestuur noemen. Vanaf ongeveer 1700 begon Die Heldere Buyrt belangrijker te worden dan Huisduinen. Er kwamen steeds meer mensen wonen en van de haven werd veel gebruik gemaakt. Veel walvisvaarders, ook wel commandeurs genoemd, kwamen naar Den Helder. Zij voeren met hun grote zeilboten naar de zee bij het eiland Groenland om walvissen te vangen. Op het eind van de 18e eeuw, ongeveer in 1775, was de haven van Den Helder heel groot geworden. Het was toen misschien wel de belangrijkste haven van wat wij nu Europa noemen. Er waren dijken aangelegd zodat de mensen niet meer bang hoefden te zijn voor overstromingen. In 1781 werd de haven als marinehaven in gebruik genomen. Steeds meer mensen gingen in Den Helder wonen. Er was voor hen werk genoeg te vinden in de haven en in de visserij. Ook in de pakhuizen van de kooplieden en in de ambachtsbedrijfjes en winkeltjes die daar waren verschenen was werk te vinden. In 1805 verhuisde ook het gemeentebestuur van Huisduinen naar Den Helder.

Tussen 1795 en 1813 werd Nederland overheerst door de Fransen. De vijanden van Frankrijk, dat waren Engeland en Rusland, stuurden in 1799 hun legers naar Nederland en bezetten zij ook Den Helder. Den Helder was toen een belangrijke marinehaven. Zij werden echter door de Fransen verslagen. De keizer van Frankrijk Napoleon gaf in 1811 opdracht om een groot verdedigingswerk rond Den Helder te bouwen. Napoleon wilde zich zo verdedigen tegen aanvallen van vijandelijke legers. Zo zijn de forten Kijkduin, Falga, fort Dirks Admiraal, fort Oostoever en fort Erfprins hier in Den Helder gekomen. Napoleon heeft ook opdracht gegeven om een marinewerf in Den Helder te bouwen. Deze werf is tijdens zijn bewind echter niet afgekomen. In 1813 kwam er aan de Franse overheersing een einde maar pas in 1814 trok het Franse leger weg uit Den Helder.

Na de Franse tijd werd Nederland een koninkrijk.
De zoon van stadhouder Willem V werd de eerste koningvan Nederland. Hij werd Koning Willem I genoemd. Koning Willem besloot in 1814 dat de plannen van Napoleon alsnog geheel moesten worden uitgevoerd. De marinewerf werd Willemsoord genoemd, naar de koning. De werf werd in 1826 in gebruik genomen. In 1819 werd begonnen met de aanleg van het Noordhollands Kanaal. Dit kanaal verbond Den Helder via Alkmaar met Amsterdam. Het kanaal werd helemaal met de hand gegraven door duizenden arbeiders. Een kruiwagen en een schop was het enige gereedschap dat zij bezaten. Het kanaal werd in 1824 geopend. De kleine schepen konden nu door het kanaal naar Amsterdam varen. De grotere schepen moesten nog steeds omvaren via de Zuiderzee omdat het kanaal te ondiep was voor deze boten.
Inmiddels was er doordat er steeds meer mensen in Den Helder kwamen wonen een nieuwe wijk gebouwd. Deze wijk werd Nieuwe diep genoemd. Om deze nieuwe wijk, dat eigenlijk een apart dorp was, te verbinden met Oud Den Helder werd in 1829 het Helders kanaal gegraven. Via dit kanaal stond nu ook Oud Den Helder direct in verbinding met de binnenhaven van Nieuwe diep en dus met Amsterdam. Vlak ten zuiden van deze buurt werden de arbeiders die aan het kanaal werkten gehuisvest. Zij woonden in hele armoedige huisjes die van leem en stro in elkaar waren gezet. Dit werd het Strooyen dorp genoemd. Het Strooyen dorp was eigenlijk alleen bedoeld voor de tijd dat er aan het kanaal zou worden gegraven maar ook daarna bleven veel arbeiders daar wonen.

Deze wijk is later helemaal afgebroken en daar is de Visbuurt gebouwd. In 1826 kwam de marinewerf, nu ook wel rijkswerf genoemd, gereed waardoor Den Helder steeds belangrijker werd. Door het gereedkomen van het Noordhollands kanaal ging het heel goed met Den Helder. Grote scheepvaartmaatschappijen bouwden hier hun kantoren. Er was veel handel en het aantal winkeltjes en bedrijfjes werd steeds groter. Deze goede tijd voor Den Helder duurde tot 1878.

In 1878 woonden er al meer dan 22.000 mensen in Den Helder. Als je op de plattegronden van 1830 en 1865 kijkt, zie je dat er in een korte tijd heel veel mensen zijn komen wonen in Den Helder. Omdat de grote schepen toch nog moesten omvaren om bij Amsterdam te komen besloot Amsterdam een eigen kanaal te graven direct naar de Noordzee, Het Noordzeekanaal. Dit was niet goed voor Den Helder. Veel schepen voeren nu Den Helder voorbij en gingen direct naar Amsterdam. De grote kantoren van de scheepvaartmaatschappijen verhuisden naar Amsterdam en veel winkeltjes en bedrijfjes verdwenen uit Den Helder. Gelukkig bleven de marine en de rijkswerf wel in Den Helder. Deze werden zelfs steeds belangrijker en boden aan steeds meer mensen werk. Als je nu op de plattegronden van 1890, 1920 en 1940 kijkt, zie je dat Den Helder in een tijd van 50 jaar al heel groot geworden is. In 1940 heeft Den Helder al meer dan 37.000 inwoners.

1940 is het jaar waarin voor Nederland de Tweede Wereldoorlog begon. Deze oorlog duurde tot 5 mei 1945. Ook voor de inwoners van Den Helder heeft deze oorlog grote gevolgen gehad. De marinestad werd door de Duitsers ingenomen. Tijdens de oorlog is Den Helder heel vaak gebombardeerd door de Engelsen. Op deze manier werd geprobeerd de Duitsers te verdrijven. Als je naar de plattegrond van 1945 kijkt, zie je dat het aantal inwoners van Den Helder tijdens de oorlog daalde van 37.000 mensen tot ongeveer 5.000 mensen. Veel inwoners zijn de stad uit gevlucht naar familie en kennissen ergens anders in het land. Zo kwamen er 1500 mensen uit Den Helder naar Schagen. 
De gemeente Schagen had natuurlijk niet direct een huis voor al deze mensen. Er werd dan ook besloten om een aantal nieuwe huizen te bouwen voor deze vluchtelingen. Wat je ook op kan vallen als je naar dat kaartje kijkt is dat de hele wijk Oud Den Helder is verdwenen. In 1943 begonnen de Duitsers Oud Den Helder af te breken. Ook de hele Kanaalweg en de Hoofdgracht werden afgebroken. Juist daar stonden prachtige oude huizen die in de 19e eeuw, wel meer dan 100 geleden, zijn gebouwd. In totaal zijn er meer dan 2.200 huizen gesloopt. De Duitsers deden dit om ruimte te maken om grote verdedigingswerken langs de kust aan te leggen. Deze Verdedigingswerken worden de Atlantikwall genoemd. Dat waren grote obstakels en bunkers die er voor moesten zorgen dat de Engelsen en de Amerikanen niet vanuit zee zouden aanvallen.

Na de oorlog werd Den Helder weer opgebouwd tot de grote marinestad van Nederland. De mensen die tijdens de oorlog waren gevlucht en de oorlog hadden overleefd keerden weer terug. Vanaf 1950 begon Den Helder steeds groter te worden. Wanneer je op de nieuwe plattegrond van Den Helder kijkt kun je zien hoe groot de stad nu is geworden. In 1955 werd de wijk nieuw Den Helder aangelegd. In 1965 werd begonnen met de wijk De Schooten. In de zeventiger jaren besloot het gemeentebestuur een nieuwe wijk te bouwen vlak bij het dorp Julianadorp. Deze wijk kreeg de naam Drooghe Weert. In 1940 had Den Helder nog maar 37.000 inwoners. In 1988 woonden er in Den Helder al meer dan 62000 mensen. In 1996 zijn dat er 60.800.

Terug naar het overzicht

Verder

www.hansonline.eu/den_helder