Richard Pearse

Richard Pearse	Een replica van de vliegmachine van Pearse. De moderne "Ultra Light" vliegtuigjes van tegenwoordig lijken erop.

Er zijn veel luchtvaarpioniers die geclaimd hebben de eerste vlucht in de geschiedenis van de luchtvaart gemaakt te hebben. De Nieuw-Zeelander Richard Pearse, die leefde van 3 december 1877 tot 29 juli 1953 zou ook eerder gevlogen hebben dan Orville en Wilbur Wright. Al op 31 maart 1903. Maar er is nogal wat onduidelijkheid over deze gebeurtenis. Richard Pearse was  een goede uitvinder, een beetje apart iemand die zijn tijd ver vooruit was. De meeste van zijn uitvindingen hadden te maken met machines voor de boerderij. In zijn tijd was hij waarschijnlijk iemand die je een "maffe geleerde" zou kunnen noemen. Andere bijnamen waren "Mad Pearse" en "Bamboo Dick".

Pearse was een boerenzoon die in 1898 begon op een stuk land van 40 hectare in Waitohi, South Canterbury, Nieuw Zeeland. Aangezien hij meer in techniek was geïnteresseerd dan in het boerenbedrijf, was hij niet een erg toegewijde boer. Nu is het zo met het boerenbedrijf, dat je allerlei werk moet doen waarbij je veel tijd hebt om na te denken. Dat kwam natuurlijk goed uit. In 1902 had hij al patent aangevraagd op een speciale aandrijving voor fietsen en banden die zichzelf oppompten. Daarna ontwierp en bouwde hij een tweecilinder benzine motor die hij op een driewieler-onderstel monteerde. Aan het onderstel kwam nog een vleugel en zijn eerste vliegtuig was klaar. De vliegpogingen in 1902 liepen op niets uit. Hij maakte daarna de motor sterker. Het was een heel bijzondere motor. Aan beide zijden van de zuigers waren verbrandingskamers. Met deze motor was hij zijn tijd ver vooruit. 6o jaar later zijn de resten van de motor op een afvalhoop gevonden en nagebouwd. Dit model kon 15 tot 22 pk leveren.

Er zijn sterke aanwijzingen dat Pearse op 31 maart 1903 gevlogen heeft. Maar hij vond zelf dat hij wel van de grond gekomen was, maar dat de snelheid te laag was om de besturing goed te gebruiken. Hij bleef enkele ogenblikken in de lucht voordat hij in een heg dook. Hij moet tenminste 3 meter hoog gevlogen hebben. (Hiernaast is op de foto te zien dat de eerste vlucht plaatsgevonden moet hebben van de school naar zijn land).
Er is weinig over zijn vlucht geschreven. Er is ook geen krantenbericht overgebleven uit die tijd. Er zijn enkele foto's, maar de datum daarvan is niet bekend en van sommige foto's is niet duidelijk te achterhalen wat er eigenlijk op staat. Pearse heeft zelf ook tegenstrijdige verklaringen afgegeven, waaruit men opmaakte dat hij eigenlijk in 1904 heeft gevlogen.

In 1911 verhuisde Pearse naar Milton en stopte met de vliegexperimenten, omdat dat plaatsje in een heuvelachtig terrein lag. Veel van zijn expimentele producten waren in een afvalkuil gegooid. Daarna verhuisde hij in de twintiger jaren van de vorige eeuw naar Christchurch, waar hij drie huizen bouwde en van de huur ging leven.

In de decennia daarna bleef hij experimenteren met vliegmachines. Hij maakte ook fantastische vliegtuigmotoren, o.a. voor een helicopter. Aan het eind van die periode kreeg hij last van achtervolgingswaanzin. Hij dacht dat buitenlandse spionnen zijn werk zouden ontdekken. Hij werd in een inrichting opgenomen en stierf twee jaar later, in 1953. Veel van zijn papieren zijn vermoedelijk in die periode verdwenen.

De luchtvaarpionier George Bolt (hiernaast, met resten van de "Pearse motor") heeft in 1958 de afvalkuil in Waitohi afgegraven en ontdekte allerlei materialen, zoals bijvoorbeeld een propeller. In de zestiger jaren kwam hij met bewijzen voor de vlucht van Pearse aan de hand van getuigen, die meestal in 1903 nog schoolkinderen waren. Mensen die in 1904 uit de streek vertrokken waren herinnerden zich de vlucht omdat ze erbij waren. Ze herinnerden zich ook de vlucht op 10 juli 1903 midden in de winter (ten zuiden van de evenaar verschillen zomer en winter vergeleken bij Nederland).
Richard Pearse heeft er zelf ook niet erg aan bijgedragen om duidelijkheid te verschaffen over de precieze datum van zijn vlucht. In twee brieven, uit 1915 en 1928 noemt hijzelf "februari of maart 1904" dat hij de problemen met de besturing heeft opgelost. Verder verklaarde hij dat hij niet echt heeft gevlogen en dat hij de gebroeders Wright niet verslagen heeft (om "eerste" te zijn).
Er zijn echter veel ooggetuigenverslagen die toch 31 maart 1903 noemen. De afstand die men zich herinnert lopen uiteen van 45 tot 320 meter.
Pearse had zelf niet in de gaten dat zijn eerste vlucht een belangrijke gebeurtenis was, zodat er ook geen foto's zijn gemaakt. Vermoedelijk maakte het hem eigenlijk ook weinig uit of hij de eerste in de geschiedenis was of niet. Hij wilde gewoon vliegen.

Het is vreemd, dat het feit, dat deze Nieuw-Zeelander 9 maanden voor de Wrights een vlucht gemaakt moet hebben en niemand in de wereld dat wist. Er was telegraaf, er was telefoon en de kranten (vooral in de Verenigde Staten) stonden vol met luchtvaartnieuws. Er werden op veel plekken proeven gedaan met vliegmachines. Dat had toch bekend moeten worden. Nieuws ging echt niet zo langzaam in 1903.
Omgekeerd, wist Richard Pearse wel degelijk wat er in de wereld van de luchtvaart gebeurde en hoever men al was, want door het blad "Scientific American" bleef hij op de hoogte.

Het feit dat Richard Pearse wel uitgebreide belangstelling krijgt op deze pagina's, komt doordat hij een bijzonder vliegtuig heeft ontworpen en ook een bijzondere motor. Zelfs als hij pas een vlucht in 1904 gemaakt zou hebben, was hij weliswaar niet de eerste geweest, maar toch had hij het eerste moderne vliegtuig in de geschiedenis gebouwd. Zijn toestel moet beter zijn geweest dan bijvoorbeeld alle Franse vliegmachines vóór ongeveer 1910.

Het materiaal waarvan het vliegtuig van Pearse was gebouwd bestond uit bamboe, stalen buizen, staaldraad  en doek. De motor, waarvan de resten later zijn gevonden (zie o.a. hiernaast) was zijn tijd ver vooruit. Een vergelijkbare motor werd pas veel later ook door de Duitsers gemaakt, maar toen was het al bijna 1940...

Na alle feiten hierboven blijven we nog steeds zitten met de vraag of Richard Pearse eerder een gemotoriseerde vlucht heeft gemaakt dan de Wrights. Helaas leven er hoogstwaarschijnlijk geen getuigen meer. Misschien duikt er nog eens meer bewijs op. 
Richard Pearse heeft zijn plaats in de luchtvaartgeschiedenis duidelijk verdiend!

Hans Walrecht

Terug naar de hoofdpagina

English version - main page