Wanneer je de plattegrond uit 1830 bekijkt, zie je dat Den Helder alleen bestond uit wat wij nu nog steeds Oud Den Helder noemen. Den Helder had toen ongeveer 3.000 inwoners. Er werd toen al gebouwd aan een nieuwe wijk in de buurt van de haven. Op de plattegrond van 1830 is dat haast niet te zien. Deze wijk, eigenlijk een apart dorp, werd Nieuwe Diep genoemd, zodat je twee dorpen had: Oud Den Helder en Nieuwe Diep.

Zes jaar eerder werd Het Noordhollands Kanaal gegraven. Toen dat gereed was in 1826 werd het Helders kanaal aangelegd. Dat graven gebeurde helemaal met hand, door zogenaamde grondwerkers. Daar waren nog geen graafmachines voor. Het kanaal loopt van Den Helder via Alkmaar naar Amsterdam en is ongeveer 80 kilometer lang. De arbeiders die het kanaal moesten graven woonden vlak bij het kanaal in bouwvallige hutjes. De huisjes waren van hout en leem in elkaar gezet. De daken met stro bedekt. Dit werd vroeger het Strooyen dorp genoemd. Om Oud Den Helder een goede verbinding met Nieuwe Diep en het Noordhollands Kanaal te geven werd het Helders Kanaal gegraven. Het kanaal was in 1829 klaar. Nu konden de binnenschippers met hun schepen helemaal tot in Oud Den Helder komen om daar hun lading te lossen.

Het Helders Kanaal werd echter niet alleen gebruikt om spullen over te vervoeren De riolen van veel huizen waren direct op het kanaal aangesloten. Er werd veel afval in het kanaal gegooid. Erg fris was dat natuurlijk niet. Met warm weer stonk het kanaal heel erg.

Op deze foto uit 1830 zie je arbeiders bezig met de aanleg van de Hoofdgracht. Op de achtergrond waren er ook al huizen gebouwd. De Hoofdgracht werd gegraven vlak nadat het Helders Kanaal gereed was gekomen.

Tussen 1830 en 1865 is er veel veranderd in Den Helder. Bestond Den Helder in 1830 alleen nog maar uit Oud Den Helder met ongeveer 3.000 inwoners, in 1865 is er aan de haven een heel stadsgedeelte bijgekomen. Vanaf 1860 wordt op de plaats waar voorheen Het Strooyen Dorp was, nieuwe huizen gebouwd. Als je op de plattegrond van 1865 kijkt zie je dat er al een hele nieuwe woonwijk is verschenen. Dat is ook de buurt waar de vismarkt was. Daarom heet deze wijk nu De Visbuurt. De bouwvallige hutjes waarin de arbeiders woonden waren afgebroken. De arbeiders zelf waren verhuisd of waren als ze geld genoeg hadden in de nieuwe wijk gaan wonen. In 1865 telde Den Helder al ongeveer 17.000 inwoners.

Wat helemaal nieuw was in 1865 was de spoorwegverbinding tussen Den Helder en Alkmaar. In 1863 werd met de bouw van het stationsgebouw begonnen. Deze werd precies tussen Het Oude Helder en de haven gebouwd. De spoorstraat zorgde voor de verbinding van het station en de rijkswerf. In 1865 was de hele spoorlijn gereed en kon er met proefrijden worden begonnen. Nadat het proefrijden met de stoomtrein een succes bleek werd de spoorlijn in december van dat jaar officieel geopend. Een reis van Den Helder naar Alkmaar duurde 1 uur en 10 minuten.

De eerste dienstregeling van de spoorlijn Den Helder - Alkmaar in 1865.

De stoomtreinverbinding met Alkmaar en 2 jaar later met Haarlem en Amsterdam zorgde er voor dat de mensen steeds makkelijker konden reizen. Voor dat de trein er was reisden zij per boot over het Noordhollands kanaal of met paard en wagen. In de omgeving van het spoorwegstation werden ook veel nieuwe huizen gebouwd.

Op de plattegrond van 1890 kun je zien dat de wijk die daar is ontstaan al veel groter is dan het oorspronkelijke Oude Helder. Ook de andere nieuwe wijken zijn op de plattegrond van 1890 goed te zien.

In 1890 was het aantal inwoners van Den Helder toegenomen tot ongeveer 23.000. Dat is 6.000 mensen meer dan in 1865. De oorzaak van deze toename is dat de Marine en de Rijkswerf steeds groter werden en daar dus veel mensen nodig waren om te werken. Ook in de haven waren veel arbeiders nodig om de grote vrachtschepen te laden en te lossen.

Gezicht op de haven van Den Helder in 1899. Op de voorgrond zie je een paar kleine zeilvrachtboten en op de achtergrond een stoomvrachtschip.

Al deze mensen kwamen in Den Helder wonen. De spullen die de grote schepen aanvoerden moesten worden overgeladen op kleinere schepen. Deze kleine boten werden dan door paarden door het Noordhollands kanaal naar Amsterdam getrokken en daar gelost. Langs het kanaal waren daarvoor speciale paden aangelegd waar de paarden konden lopen. Zo'n pad werd een jaagpad genoemd. Aan beide kanten van het schip liep een paard die met een lang touw aan het schip was verbonden. Een reis naar Amsterdam duurde wel 18 uur. Zo kwamen er ook veel schepen uit Amsterdam naar Den Helder. De lading van deze schepen werd dan in Den Helder overgeladen op grote zeeschepen die naar andere landen voeren. Later werden de paarden vervangen door stoomsleepboten. De reis ging toen al veel sneller.

Een andere reden voor de groei van Den Helder was de polder Koegras. Met de inpoldering van het Koegras werd al in 1818 begonnen maar de polder werd pas tegen het einde van de eeuw goed in gebruik genomen. Vlak na de inpoldering was de grond nog veel te drassig en te zout om er koeien op te laten grazen of om te bebouwen. Je kunt dat nu nog zien aan de naam Brakkeveldweg. Met Brakkeveld wordt een stuk grond bedoeld waar nog veel zout water in de bodem zit. In de loop van de jaren gingen er boeren wonen die het land bewerkten. De polder werd gekocht door de rijke meneer P. Loopuyt uit Schiedam. In 1909 stichtte een kleinzoon van hem in de polder een dorpje en liet er een school bouwen voor de kinderen van de boeren uit polder. In 1909 werd prinses Juliana geboren en naar haar is het dorp vernoemd. Veel mensen uit de buurt noemden het dorp Loopuytdorp naar de naam van de stichter. De naam Loopuyt kom je nu nog steeds tegen in Julianadorp. Het Loopuytpark in het centrum van het dorp.

Hier zie je de Schoolweg in ongeveer 1920. Sommige huisjes staan er nog. Het is vlakbij het Loopuytpark, genoemd naar de stichter van Julianadorp.

Tot aan de Tweede Wereldoorlog, die voor Nederland in 1940 begon, kwamen er steeds meer mensen in Den Helder wonen. Mensen kwamen naar Den Helder toe om er te wonen en te werken. Er werden natuurlijk ook kinderen geboren waardoor, de bevolking toenam. Voor al deze mensen moesten huizen worden gebouwd. Wanneer je op de plattegrond van 1940 kijkt, zie je hoe groot de stad al is geworden. Er woonden toen meer dan 37.000 mensen. In de oorlog, die tot in de maand Mei van 1945 duurde, zijn er veel mensen gevlucht voor de bombardementen. Den Helder is wel 250 keer gebombardeerd door de Engelsen. Soms meerdere malen op één dag. Dat deden de Engelsen om de Duitse bezetters schade toe te brengen. De inwoners van Den Helder leden daar natuurlijk erg onder. Velen zijn dan ook de stad uit gevlucht. Na de oorlog keerden zij weer naar Den Helder terug. Tijdens de oorlog hebben de Duitsers een heel stuk van Den Helder afgebroken om daar verdedigingswerken te bouwen. Er zijn 2.200 huizen gesloopt. De mensen die daar woonden moesten verhuizen naar andere plaatsen in het land. 
Als je nu op de plattegrond van 1945 kijkt, zie je op de plaats waar de wijk Oud Den Helder lag een grote witte vlek. Deze huizen zijn allemaal afgebroken. Ook de huizen langs de Kanaalweg en de Hoofdgracht zijn gesloopt. Na de oorlog zijn er weer nieuwe huizen gebouwd in Oud Den Helder en op de Kanaalweg.

Hoewel Oud Den Helder eigenlijk niet echt oud is wordt het nog steeds Oud Den Helder genoemd. Alleen de naam herinnert nog aan plek waar Den Helder is ontstaan. Kijk nu eens op een nieuwe plattegrond van Den Helder en vergelijk dat eens met de plattegrond van 1830. Den Helder is een echte grote stad geworden. Er wonen nu meer dan 60.000 mensen. Dat is 20 keer zo veel als in 1830.

Oud Den Helder na een bombardement door Engelse vliegtuigen.

Het Helden der Zeeplein in Oud Den Helder in de jaren 1943 - 1944. Je ziet dat de hele wijk is afgebroken. Dit is gebeurd in opdracht van de Duitsers om ruimte te maken voor verdedigingswerken.

Terug naar het overzicht

Verder

www.hansonline.eu/den_helder